عناب

خواب آور است و بیخوابی را برطرف می کند بخصوص هسته عناب خواب آرو است .
*  جوشانده پوست درخت عناب داروی ضد اسهال است .
*  آسم وتنگی نفس را برطرف می کند .
* تصفیه کننده خون بوده و به هضم غذا کمک میکند
* عناب در درمان نامرتب بودن ضربان قلب ،خستگی اعصاب ،عرق شبانه وتعرق زیاد بدن استفاده میشوند .
*  عناب بدلیل داشتن لعاب زیاد نرم کننده سینه است
*  ملین است مخصوصا اگر آنرا با آب و یا شیر بجوشانید.
*  عناب آرام کننده اعصاب است .
*  برگهای آن به شکل ضماد در درمان ادرار بندی به کار گرفته میشود.
*  جوشانده عناب برای سرفه و درد سینه  و گرفتگی صدا مفید است .
*  برای برطرف کردن ورم چشم ، عناب را به چشم بمالید
*  دستگاه هاضمه را تقویت می کند .
*  ریشه گیاه در درمان سوء هاضمه مفید است .
*  جوشانده ریشه به پودر تبدیل می شود وبرای زخم ها ودمل های کهنه مفید هستند.
*  آب عنا ب با کاهو برای درمان سرطان مفید است برگهای آن بند آورنده خون و تب بر هستند.
*  برگهای آن بند آورنده خون وتب بر هستند .
* در کم فشاری خون و نازایی مفید است.
* عناب آرامش‌بخش و ضد بد خلقی بوده و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می‌شود و تقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است استفاده می‌کنند.
* خاصیت ضد میکروبی دارد.
*  حافظه را تقویت می کند .
*  کم اشتهایی را برطرف می کند .
* کسانی که قند دارند روزی ۵ دانه عناب بخورند.
*  در کم فشاری خون و نازایی مفید است.
*  عناب آرامش بخش و ضد بد خلقی بوده و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می شود و تقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است استفاده می کنند.
*  اگر با کره خورده شود از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری می کند
* چای عناب در شرق آسیا یک نوشیدنی بسیار مطبوع در زمستان محسوب می‌شود که به جلوگیری از سرماخوردگی نیز کمک می‌کند.
* در طب سنتی ایران نیز مصرف جوشانده حاوی عناب برای درمان سرفه، سرماخوردگی و آنفلوانزا و انواع گلودرد بسیار توصیه شده است.
* این میوه دارویی برای اختلالات جنسی و نازایی نیز موثر است.
* برای کمک به بهبود زخم‌ها نیز مصرف بیشتر عناب توصیه می‌شود.
* چای عناب دارای ماده ضد سرطانی ساپونینز است. این چای باعث ترمیم بافت‌های آسیب دیده و تقویت عضلات می‌شود.
* استفاده از مغز میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود آن‌ها می‌شود.
* به دلیل محتوای فلور در استحکام دندان‌ها موثر است.
* عناب دارای خواص ضدالتهابی، آرام‌ بخشی، آنتی‌اکسیدانی، آنتی‌بیوتیکی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی است.
* عناب در درمان بیماری‌های کبدی از جمله کبد چرب مفید است.
* عناب تقویت‌کننده دستگاه گوارش است و مطالعات بالینی، تأثیرات آن برای رفع مشکلات مختلف گوارش را نشان داده است.
* مصرف عناب به هضم غذا کمک کرده و در جلوگیری از نفخ موثر است.
* تأثیر آن برای کمک به درمان یبوست با مطالعات بالینی مختلف به اثبات رسیده است و به تمام افرادی که از یبوست رنج می‌برند توصیه می‌شود هر روز صبح یک تکه زنجبیل تازه و چند دانه عناب را در یک لیوان آب جوش قرار داده و پس از چند دقیقه این نوشیدنی را میل کنند.
*هرگاه احساس غم به شما دست داد، بهتر است یک فنجان دم‌کرده عناب را میل کنید. این نوشیدنی لبخند را به لب‌های شما می‌آورد.
*  خاصیت ضد میکروبی دارد.
*  چای عناب دارای ماده ضد سرطانی ساپونینز است. این چای باعث ترمیم بافت های آسیب دیده و تقویت عضلات می شود.
*  استفاده از مغز میوه در زخم ها و بریدگی ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود آن ها می شود.
*  به دلیل محتوای فلور در استحکام دندان ها موثر است.
* گذشته از خواص دارویی این میوه، عناب دارای ارزش تغذیه‌ای بالایی بوده و سرشار از املاح و ویتامین‌های مختلف است و مصرف آن به عنوان یکی از تنقلات مفید در بین وعده‌های غذایی توصیه می‌شود.
* برای جلو گیری از التهاب و آبریزش بینی توصیه میشود.
* استفاده از آن باعث تصفیه و تولید خون میشود و برای رفع خارش بدن بسیار موثر بوده.  عناب تب بر است.
* جوشانده عناب برای کسانی که بواسیر دارند بسیار مفید است.
* عناب به افزایش وزن بدن کمک می‌کند. قدرت ماهیچه‌ها را زیاد کرده و بنیه بدنی را افزایش می‌دهد.
* عناب آرامبخش و خواب آور است و خصوصا هسته آن بیخوابی و خستگی را برطرف می‌کند. این میوه همچنین دستگاه هاضمه را تقویت و کم‌اشتهایی را برطرف می‌کند.
*  خاکستر درخت عناب و سرکه را به صورت ضماد می توان روی جراحت مارگزیده گذاشت.
* عناب برای سردردهای ناشی از صفرا مفید می باشد. طرز تهیه : هلیله زرد +   هلیله کابلی + تمر هندی + عناب + بنفشه + سپستان + تخم خیار. از هرکدام ۵ گرم در یک لیتر آب به مدت ۱۰ دقیقه جوشانده صاف کنید و روزی سه فنجان میل کنید.
*  کسانی که فشار خون آنها بالاست ۵۰ گرم زرشک + ۵۰ گرم عناب را خوب نرم کرده هسته عنابها را جدا کرده با پودر زرشک مخلوط کرده بعد از هر غذا یک قاشق مرباخوری میل کنند.
*  کسانی که سردرد یا سرگیجه دارند به مدت ۱۴ روز ، روزی ۵ دانه عناب میل کنند.
*  برای درمان کهیر و خارش های پوستی ۱۰ تا ۵۰ عدد عناب (بستگی به سن فرد و شدت بیماری آن دارد) کمی کوبیده در آب جوشانده صاف نموده صبح ناشتا میل شود.
*  آنهایی که مبتلا به ورم کیسه صفرا می باشند عناب را خیس کرده صاف نموده صبح ناشتا میل کنند. (۱۰ دانه در یک استکان آب)
*  کسانی که کمر درد دارند به مدت ۷ روز، روزی ده دانه عناب ابتدا مکیده سپس میل کنند.
*  شربت عناب برای حصبه، درد سینه، سرفه و فشار خون مفید می باشد. طرز تهیه شربت عناب: ۲۰۰ گرم عناب در یک لیتر آب پخته سپس دانه های آن را گرفته با ۷۵۰ گرم شکر مخلوط نموده بپزید تا شربت شود.
*  برگ خشک عناب جهت درمان زخم های خوره ای مفید است بدین صورت که گرد برگ درخت عناب را روی زخم بپاشید.
*  عناب کاهش دهنده حرارت بدن است.
*  شستشودهنده سلولهای مغزی است.
*  کاهش دهنده چربی خون است.*  کسانی که سنگ کیسه صفرا دارند عرق بیدمشک و عرق کاسنی را از هر کدام ۱۰۰ گرم و ۵۰ گرم عناب را در آنها خیس نموده سپس صاف کنند روزی ۳ بار هر بار ۲ قاشق غذا خوری قبل از غذا میل کنند.
* عناب دفع کننده بلغم است.
*  زیاده روی در خوردن عناب باعث کم شدن شهوت و غرایز جنسی می شود.
* کسانی که زخم معده و ورم روده دارند عناب را با هسته سائیده بعد از غذا یک قاشق چای خوری میل کنند.
*  عناب مقوی مغز است.
*  کسانی که قند دارند روزی ۵ دانه عناب بخورند.
*  یک شربت خوب مخصوص سرفه و سینه درد و خلط آور و ملین: عناب + انجیر + کشمش + خرما از هر کدام ۵۰ گرم در یک لیتر آب جوشانده صاف نموده روزی ۳ فنجان میل شود.
*  عناب برای تصلب شرائین مفید می باشد.

*  ۲۰ تا ۳۰ عدد عناب را در شیر خیس نموده صبح ناشتا با شیر میل کنید این دارو برای فشار خون بسیار مفید می باشد.
* برای سرعت بخشیدن در ترمیم شکستگی استخوان از ضماد برگ درخت عناب استفاده کنید.
*  کسانی که زخم روده و اثنی عشر دارند در طول روز ۵ دانه عناب آهسته مکیده بعد از اینکه کاملا نرم شد جویده میل کنند.
*  برای درمان خارش پوست ۵۰ عدد عناب را با یک لیوان آب جوشانده صاف کرده، صبح ناشتا با سکنجبین مخلوط نموده میل شود. عناب خشک شده را با عسل مخلوط کرده در محل خارش و کهیر بمالید.
*  از برگ های عناب بصورت ضماد می توان در محل گزش عقرب گذاشت.
*  هسته عناب خواب آور و مخدر است.
*  باد دماغ بیماری است که مانع تنفس می شود. عناب را بسوزانید و دود آن را بالا بکشید از طریق بینی.
*  برای درمان دندان درد سائیده عناب را در محل کرم خوردگی دندان بگذارید.
*  کودکانی که زرد زخم می گیرند روزانه ۵ دانه عناب به مدت یک هفته به آنها بدهید بجوند و آهسته بخورند. (سن کودک کمتر از ۸ سال نباشد)
*  جهت مخملک عناب و ترنجبین را بجوشانید و به مدت یک هفته کم کم به کودک بدهید.
*  برای سردردهای ناشی از سوء هاضمه عناب + بنفشه + گل پنیرک جوشانده با ترنجبین شیرین کنید میل نمایید.
*  دو عدد عناب ابتدا میل شود سپس بعد از چند دقیقه یک عدد گلابی بخورند. این تقویت کننده قلب است.
*  برای درمان یرقان عناب + گل بنفشه + ترنجبین + شیرخشت را به مقدار مساوی مخلوط کنید سپس با آب هندوانه میل نمایید. این دارو برای درمان یرقان بسیار مفید است.
*  خوردن عناب بیماری پوستی گال یا جرب را کاهش می دهد روزانه چند دانه میل کنید.
*  اگر سنگ مثانه دارید ۳۰ عدد عناب را در یک لیوان آب شب خیس کرده صبح ناشتا میل کنید به مدت هفت روز.
*  برای درمان سردرد ۳۰ عدد عناب + ۵ گرم تخم گشنیز در یک لیوان آب جوش دم کرده صبح ناشتا میل شود.
*  عناب برای باد سرخ مفید است (باد سرخ بیماری است که به وسیله شیرگاو نجوشیده در انسان ایجاد می شود ابتدا در یک نقطه بدن خارش شروع می شود و کم کم قرمز و متورم و داغ و گرم می شود و روزهای بعد می ترکد و زردآب از آن خارج می شود) عناب را دم کرده آب آن را بخورید و تفاله آن را روی زخم بگذارید.

خواص چهارتخمه

 چهارتخمه که شامل تخم های قدومه، ریحان، بهدانه، بارهنگ می باشد دارای طبع سرد است.

موارد استفاده :

 چهار تخمه دارای خاصیت نرم کننده ی گلو و ضد سرفه می باشد. همچنین آن را در مواردی نظیر : اسهال کودکان، گلودرد و بیماریهای دستگاه تنفسی نیز استفاده می نمایند.

مضرات :

زیاده روی و مصرف بی رویه چهار تخمه زیان آور می باشد.

سبوس گندم

به پیشگیری از یبوست کمک می کند.

سبوس گندم و جو در کاستن از مقادیر کلسترول موثر است.

بر اثر مصرف این ماده غذایی، احساس سیری به انسان دست می دهد که در نتیجه به کاهش وزن می انجامد.

استفاده زیاد از حد سبوس، جذب کلسیم، آهن و روی را کاهش می دهد.

امکان دارد موجب بروز التهاب روده، گاز و نفخ معده شود.

خواص بهار نارنج

 *مهم ترین خاصیت دارویی بهار نارنج تأثیر آن روی سیستم عصبی بدن است. بهار نارنج آرامش بخش و ضدهیجانات دستگاه عصبی است و سردردهای میگرنی را کاهش  می دهد. 

 * بهارنارنج در تقویت معده بسیار مؤثر است و تپش نامنظم قلب، تشویش و اضطراب را از بین می برد.

 * برای کنترل تشنج ها و حمله قلبی هم بهار نارنج را توصیه می کنند.

 * اگر مشکل کم خوابی یا بی خوابی دارید، حتماً پیش از خواب، مقداری عرق بهار نارنج یا چای آن را بنوشید.

 * اشتها آور و ضد سرفه است.

 *برای نرم کردن پوست های خشک و جلوگیری از شکنندگی مویرگ ها استفاده می شود.

 *درمان دردهای متواتر شکمی، نفخ، اسپاسم، سوء هاضمه، فشارهای عصبی و ناراحتی های مربوط به هیجان و عاطفه نیز از موارد مصرف اسانس بهار نارنج هستند.

 *دم کرده گل درخت بهارنارنج برای برطرف کردن قولنجهای عصبی مفید است. 

 *از مخلوط آب کرفس و عرق بهار نارنج برای دفع سنگهای کلیه و مثانه و خرد کردن آنها نیز استفاده می شود.

 * بهار نارنج تازه در تهیه آب مقطر بهار نارنج  کار می رود. بهار نارنج خشک شده به صورت دم کرده و به عنوان ضد تشنج در بیماری های عصبی مانند هیستری ضعف اعصاب و  هم چنین رفع سکسه به کار می رود. آب مقطر بهار نارنج به وسیله بخار آب تهیه می شود. برای این کار یک کیلو بهار نارنج و یک لیتر آب یک کیلو آب مقطر تهیه کنند. آب مقطر  بهار نارنج مایعی زلال دارای بوی بسیار قوی و معطر است. رنگ آن گاهی به علت فساد و رشد باکتری ها تغییر می کند. آب مقطر بهار نارنج اگر با هم حجم خود الکل 90 درصد  مخلوط گردد باید فلئورسنس بنفش ایجاد کند.

بارهنگ

برگ بارهنگ در درمان تورم نزله ‏های قسمت‏های فوقانی تنفسی (به علت دارا بودن تانن و موسیلاژ گیاه) موثر است. تمام اشکال خیسانده عصاره مایع، شربت، آب برگ تازه و پاستیل‏ های تهیه شده از آن، مصرف می ‏شود.

عصاره آبی در حالت سرد و عصاره مایع آن و همچنین آب برگ بارهنگ، اثرات توقف باکتری ‏ها و باکتری کشی را دارا است؛ در حالی که دم کرده و جوشانده برگ، فاقد اثر است؛ چرا که در اثر گرما د- گلوکزیداز آن شکسته شده و از عمل فعال شدن اجسام بعدی، جلوگیری می‏ کند.

* دانه بارهنگ در درمان یبوست (اثر اصلی) کاربرد دارد و به عنوان داروی ضد التهاب دستگاه گوارش مصرف می‏ شود.

طریقه و میزان مصرف 

برگ:

بر روی 2 تا 4 گرم برگ خرد یا پودر شده، یک لیوان آب سرد ریخته و تا حد جوشیدن، حرارت دهید و بعد از آن حرارت را خاموش کنید. سپس 10 دقیقه صبر کرده و محصول را صاف و میل کنید.

فرآورده‏های گیاهی‏ برگ بارهنگ، بیشتر به صورت تی بگ حدود یک گرمی عرضه می ‏شود و داروهای گیاهی تهیه شده از برگ، به صورت قطره یا شربت، به عنوان ضد سرفه و خلط ‏آور در بازارهای جهان، در دسترس هستند.

دانه:

منابع مختلف، مصرف روزانه بین 5 تا 15 گرم دانه‏ را توصیه کرده‏‏ اند. دانه‏ ها را داخل نصف استکان آب ریخته، مخلوط کرده و میل نمایید.

مهم ‏ترین اثرات گزارش شده ی بارهنگ:

(مربوط به برگ و دانه Major Plantago) ضد آلزایمر، ضد آرتریت، ضد تصلب شرائین، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد کرم، ضد شکنندگی عروق، ضد ادم، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد قارچ کاندیدا، ضد عفونی کننده، ضد تومور، ضد سرفه، ضد زخم‏ های داخلی، قابض، بازکننده برونش ‏ها، ملین، مسهل، معرق، هضم کننده غذا، ادرار‏آور، خلط ‏آور، محافظ کبد، محرک ایمنی بدن، شیرافزا، کاهش دهنده چربی، مقوی رحم، ترشح‏ کننده اسیداوریک در ادرار و درمان کننده زخم.

عوارض جانبی

برگ و دانه در حد مصرف دارویی، همراه  با عارضه نیستند.

نکات ضروری

1- در هنگام مصرف بارهنگ، باید مایعات به مقدار زیاد نوشید تا موسیلاژ روی سطح دانه‏ ها، به خوبی بتوانند آب جذب کنند و متورم شوند و از متراکم شدن در معده و روده جلوگیری شود.

2- مصرف بارهنگ در زمان حاملگی و شیردهی توصیه نمی ‏شود؛ چون روغن دانه که شباهتی به روغن خردل دارد، باعث تحریک رحم شده و با حالت مسهلی که ایجاد می‏ کند، ممکن است مشکل ساز شود.

3- ممکن است روغن مذکور دانه باعث آلرژی، التهاب و درماتیت در بعضی افراد حساس گردد.

4- ممکن است دانه‏های بارهنگ موجود در بازار ایران مربوط به گونه دیگری از بارهنگ به نام Major Plantago (یا بارهنگ کبیر با نام‏های مترادف Exaltata Plantago و یا Cemata Plantago)، مربوط باشد.

این گونه بارهنگ دارای برگ ‏های پهن و بزرگ است که بر روی سطح  زمین قرار گرفته‏ اند. در پهنگ این برگ ‏ها 3 تا 11 رگبرگ سراسری در طول برگ به خوبی نمایان است. گل ‏ها به صورت سنبله درازی بر روی محوری که از وسط برگ‏ ها می ‏روید ظاهر شده که سپس به میوه و دانه‏ هایی که بر روی همین محور قرار دارند تبدیل می‏ شوند.

قسمت مورد استفاده این گیاه، دانه، برگ و ریشه است که در طب عوام از آن ها استفاده می‏ شود.

گونه دیگری که ممکن است از دانه آن در ایران به عنوان بارهنگ استفاده شود Media Plantago می‏ باشد.

دانه بیشتر گونه‏ های بارهنگ (Plantago) حاوی موسیلاژ بوده که در نقاط مختلف جهان مورد مصرف دارویی مشابه دارند.

5- طبق کتاب " گیاهان دارویی سنتی ایران " آقای دکتر غلامرضا امین، مخلوطی از دانه ‏های بارهنگ، قدومه، تخم مرو و به دانه به نام " چهار تخمه " تهیه می ‏شود که در طب عوام، به عنوان نرم کننده سینه و برطرف کننده سرفه و خارش ‏های گلو، مصرف می ‏شود.

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی - دکترای تخصصی فارماکوگنوزی از انگلستان

و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران